Üst Karakter

EULA nedir ?

EULA veya İngilizce açılımıyla End-User License Agreement (Son Kullanıcı Lisans Anlaşması) kullanıcının haklarını koruyan sıradan, bürokratik bir söz-leşmeymiş gibi görünebilir. Aslında temel olarak EULA, kullanacağınız yazılımla ilgili gerekli yasal zorunlulukların hatırlatıldığı bir metindir. EULA genellikle yazılımı kurmadan önce önünüze getirilir ve kabul ettiğinizi belirtmek için metnin altındaki küçük bir kutuyu işaretlemeniz istenir. Yasalar karşısında bu, bir kâğıdın altına imza atmanızla eşdeğerdir çünkü o "kabul ediyorum" yazan küçük kutucuğu işaretlemeden yazılımın kurulmasına izin verilmez. Çoğu zaman da metni okuduğunuzu garantilemek için o uzun metni fare ile tutarak başından sonuna kadar indirmeniz gerekir ki ancak o işlemden sonra metni okuduğunuzu ve şartları kabul ettiğinizi yazan küçük kutucuğa ulaşabilirsiniz. Ancak genel olarak EULA, bürokratik bir zorunlulukmuş gibi görünse de, aslında yazılım şirketinin haklarını koruyan maddelerle doludur ve bir gün yazılım şirketini mahkemeye vermeniz ha- j linde imzaladığınız bu uzun doküman- | daki şartlar karşınıza konulup, bir hak } talep edemeyeceğiniz hatırlatılır.

EULA neden okunmalı ?

EULA metinlerini okumanın kullanıcıya sağladığı en büyük avantaj, yazılımın kullanılması sırasında oluşan pek çok soruya cevap veriyor oluşu. Örneğin pek çok kullanıcı bir yazılım satın aldığında aslında yazılım satın almadığını,sadece o yazılımı kullanma lisansı aldığını bilmez. Oysa yazılımın mülkiyeti ve onun üzerinden gerçekleşecek her türlü alışverişin, yazılımın kodlarının hakları hala yazılımı geliştiren veya dağıtan fırmaya aittir ve kullanıcı belirli veya belirsiz bir süre için yazılımı kullanamaya izin almıştır.

Elbette EULA metnini okumanın aslı önemli nedeni, kişisel bilgilerinizi ve özel hayatınıza dair detayları kullanmaya izin verip vermediğinizi tespit etmektir. Bu tür firmaların kullanıcıların internetteki sörf alışkanlıklarını, girip çıktıkları siteleri öğrenmek için kullandıklan metotları mutlaka duymuş olmalısınız. İşte EULA metnini okumak böyle kurnaz bir yazılımla karşı karşıya olup olmadığınızı anlamak ve bilgisayarınıza yüklenecek casus yazılımların farkına varmanız için önemlidir.

Tüm bunların ötesinde, bedava yazıhm kullandığınızı sanarak bilgisayara yüklediğiniz bir yazılımla gelen casus yazılımlar veya reklâm yazılımları, sabit diskinizden, hafızanızdan, değerli internet bağlantınızın bant genişliğinden ve diğer PC kaynaklarınızdan sömüren zararlı bir virüs gibi çalışır. Hatta bazı zamanlar farkında olmadan yüklediğiniz casus yazılımlar internet bağlantınızın ve işlemci gücünüzün uzaktan kontrol edilen işlemler için kullanılmasına, sağa sola yığın postalar göndermek için kullanılmasına bile yol açabilir. Bu açıkça, ticari bir faaliyet için çalışan birilerinin ihtiyaç duyduğu sermayeyi sizin ödemeniz anlamına gelir. İnternet ücretinizle, elektrik paranızla, sabrınızla hatta sağlığınızla...

Üstelik bazı EULA metinler o kadar zekice hazırlanmıştır ki, kullanıcıların karşılaştıkları sorunlara çözüm arama yollarını bile tıkamayı başarır. Örneğin Amerika'da bir müşterinin Gateway isimli firmayı, satın aldığı bilgisayarın sorunlu çıkması ve firmanın zayıf teknik desteği yüzünden uğradığı zarı telafi için mahkemeye vermesiyle, EULA metinlerinin önemi bir kez daha kanıtlamıştır. Firma kullanıcıya EULA olarak imzalattığı formda, ortaya çıkacak sorunların, itilafların mahkeme yolu ile değil müşteri ve firma arasında kişisel anlaşmalarla çözüleceğini yazdığı için kullanıcı hakkını ararken ciddi sorunlarla karşılaşmıştır.

EULA nerede?

Yazılımı kurarken veya bir web sitesine üye olurken EULA metnini okumadan aceleyle kurulumu gerçekleştirdiniz ve daha sonra ne imzaladığınızı görmek için EULA metnini tekrar mı okumak istiyorsunuz? Yazılımı tekrar kurmak veya web sitesine yeniden üye olmak zorunda değilsiniz. Web sitelerinde genellikle "Terms" bölümü altında kullanıcılara imzalatılan sözleşmenin bir kopyası bulunur. Eğer bir yazılımın EULA metnini arıyorsanız genellike yazılımın kutuşu içinde EULA metninin kâğıda basılı halini bulabilir, kolaylıkla inceleyebilirsiniz. Kâğıt kopyayı bulamadığınız vakitte ise programı kaydettiğiniz klasörde, dosyaların arasında bir text dosyasında, ya da yazılımın "Help" menüsü içinde lisans sözleşmesinin bir kopyasını bulmak mümkün olabilir. Ama yine de bulamıyorsanız, yazılımın Install seçeneğini tekrar çalıştırarak zaten ilk ekranlardan birinde karşınıza çıkacak EULA metnini okuyabilir, sonra kurulumu devam ettirmeden çıkabilirsiniz.

Yapabileceklerimiz...

Güzel haber şu ki, bu kadar tehlikeli metinler olmalarında rağmen kullandığınız her yazılım, üye olduğunuz her site için paranoyakça korkulara kapılıp, teknolojinin sizin özel hayatınızı izleyip zarar vermek üzere pusuya yatmış bir düşman olduğunu düşünmenize gerek yok.
Tek yapmanız gereken web sitelerine veya yazılımlara kişisel bilgilerinizi girerken iki kez düşünmek. Yaşamınızı gizli ajanlar gibi yaşamak zorunda değilsiniz elbette ama internette karşılaştığınız her sorgu kutucuğuna gerçek isminizi, doğum tarihinizi, adresinizi, kişisel detaylarınızı yazmak zorunda değilsiniz. Karşınıza çıkan her yedi sayfalık EULO metnini kelime kelime okumaya kalktığınızda hayatın çok zor olacağını kabul etmek gerekiyor.
Ancak gerçekten önemli bir yazılım kurduğunuzda veya ciddi bir siteye üye olup, özel bilgilerinizi eksiksiz girmeye kalktığınızda EULA metinlerine de göz atmanız önemlidir. Ayrıca CHIP DVD'sinde bulabileceğiniz EULAyzer isimli yazılım da küçük programları kurarken sizi sayfa sayfa lisans sözleşmesini okumaktan kurtaracaktır.

Dikkat kazandırır

EULA metinlerini okumak için güzel bir neden daha. Bir süre önce PC Pits-top isimli firma EULA metinlerine eklediği bir satırla, anlaşmayı okuyup kendilerine geri dönecek kullanıcılara 1.000 dolar ödeyeceğini vaat ediyordu. Bunun için kullanıcının EULA adresinde belirtilen e-posta adresine bir mektup göndermesi yeterli olacaktı ancak yazılım üç bin kez indirilmesine rağmen bir kişi bile anlaşmayı okuyup mektup göndermedi. Sonunda, yazılımın yayınlanmasından dört ay sonra sadece bir kullanıcı ödülü fark edip e-posta gönderdi ve yazılımın üreticisinden bin dolarını aldı.

Yapabilir miyim ?

EULA metinlerini okumak, bir yazılım satın aldıktan veya bir web hizmetine kayıt yaptırdıktan sonra aşağıdaki şu sorulara yanıt bulmanızı sağlamaktadır.
- Bu yazılıma eklenmiş olan fontları, grafikleri ve diğer dosyaları başka projelerde ve tasarımlarda kullanabilir miyim?
- Eğitim lisansı ile alınmış bir yazılımı daha sonra ticari bir projede kullanabilir miyim?
- Yazılımı birden fazla bilgisayara kurabilir miyim?
- Yeni bir sürümü satın aldıktan sonra eski sürümleri kullanmaya devam edebilir miyim?
- Satın aldığım yazılımla ürettiğin işleri ekstra bir ücret ödemeden dağıtabilir miyim?


Cem Şancı www.chip.com.tr Ocak 2008